Σας ανησυχεί η πρόβλεψη ότι θα μπορούσε να υπάρχει «περισσότερο πλαστικό από ψάρι στον ωκεανό μέχρι το 2050»; Τι γίνεται με τις αναφορές ότι «τρώμε το ισοδύναμο μιας πλαστικής πιστωτικής κάρτας την εβδομάδα»; Αυτά είναι μερικά από τα «στοιχεία» για το πλαστικό που αναφέρουν τα μέσα ενημέρωσης.
Αυτά είναι σίγουρα συναρπαστικά ακούσματα και βοηθούν στην εστίαση της κοινής και πολιτικής προσοχής στο επείγον θέμα της πλαστικής ρύπανσης, αλλά η επιστημονική τους βάση απέχει πολύ από το να είναι σταθερή.
Οι επιστήμονες των οποίων τα αποτελέσματα χρησιμοποιήθηκαν για να υποστηρίξουν τον ισχυρισμό ότι «υπάρχει περισσότερο πλαστικό από ψάρι» διέψευσαν αυτόν τον ισχυρισμό. Αλλά ένας επιστήμονας που εργάστηκε στην αρχική πηγή στην οποία βασίζεται η εκτίμηση, έχει τώρα ενημερώσει τα στοιχεία του. Ο ισχυρισμός αυτός έρχεται σε αντίθεση με τις παραδοχές στις οποίες βασίζεται ο υπολογισμός και από την υποεκτίμηση των ιχθυαποθεμάτων.
Έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι οι άνθρωποι καταπίνουν λιγότερο από έναν κόκκο αλατιού μικροπλαστικών κάθε εβδομάδα. Αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστούν περίπου 4.700 χρόνια για να καταναλωθεί μια ποσότητα πλαστικού ίση με το βάρος μιας πιστωτικής κάρτας.
Τα τελευταία τρία χρόνια, έχω ερευνήσει νοικοκυριά στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία και τη Γερμανία σχετικά με το πλαστικό ως μέρος ενός έργου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης πλαστικών συσκευασιών. Μου έκανε εντύπωση το επίπεδο σύγχυσης που έχουν οι άνθρωποι σχετικά με τις πηγές και τους κινδύνους που συνδέονται με την πλαστική ρύπανση.
Έτσι, σε συνεργασία με το Hereon Institute of Coastal Environmental Chemistry και ειδικούς στις επικοινωνίες, ξεκίνησα μια διαδικτυακή πηγή που ονομάζεται “Plastic Mythbusters” που στοχεύει να καταρρίψει δημοφιλείς μύθους για το πλαστικό που εμφανίζονται τακτικά στα μέσα ενημέρωσης.
Επί του παρόντος βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις στο Ναϊρόμπι της Κένυας, στα κεντρικά γραφεία του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών, για την ανάπτυξη μιας νομικά δεσμευτικής παγκόσμιας συνθήκης για τα πλαστικά που καλύπτει ολόκληρο τον κύκλο ζωής των πλαστικών, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής, του σχεδιασμού και της διάθεσής τους. Ο Συνασπισμός Επιστημόνων για μια Συνθήκη Αποτελεσματικών Πλαστικών – ένα δίκτυο ανεξάρτητων επιστημονικών και τεχνικών εμπειρογνωμόνων – ζητά οι αποφάσεις να βασίζονται σε αδιάσειστα στοιχεία.
Διαβάστε επίσης: Χρειαζόμαστε μια παγκόσμια συνθήκη για την επίλυση της πλαστικής ρύπανσης – η όξινη βροχή και η καταστροφή του όζοντος μας δείχνουν γιατί
Οι διαπραγματεύσεις επικεντρώνονται φυσικά στην έρευνα στις φυσικές επιστήμες. Ποιος είναι όμως ο ρόλος των ΜΜΕ στη διαμόρφωση των δημοσίων και πολιτικών απαντήσεων στην πλαστική κρίση;
Εικόνες πλαστικής ρύπανσης
Οι εικόνες της πλαστικής ρύπανσης που μερικές φορές χρησιμοποιούνται από τα μέσα ενημέρωσης είναι συγκινητικές και ισχυρές, επηρεάζοντας μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Το Blue Planet II του BBC, που μεταδόθηκε σε όλο τον κόσμο το 2017, έδειξε στο κοινό τον αντίκτυπο των πλαστικών απορριμμάτων στους ωκεανούς μέσα από σπαραχτικές σκηνές. Μια σκηνή απεικόνιζε μια φάλαινα-πιλότο να μεταφέρει το νεκρό νεογέννητο μοσχάρι της, το οποίο ο αφηγητής Sir David Attenborough προτείνει ότι μπορεί να πέθανε επειδή το γάλα της μητέρας της είχε δηλητηριαστεί με πλαστικό.
Τέτοιες σκηνές είναι πλέον συνώνυμες με την πλαστική ρύπανση. Μπορούν να ευαισθητοποιήσουν για το πρόβλημα και να βοηθήσουν στη διαμόρφωση του λόγου για την περιβαλλοντική πολιτική.
Μετά την προβολή του Blue Plant II, οι διαδικτυακές αναζητήσεις για «κίνδυνους από πλαστικό στον ωκεανό» αυξήθηκαν κατά 100%. Ο Μάικλ Γκόουβ, τότε υπουργός Περιβάλλοντος του Ηνωμένου Βασιλείου, είπε ότι τον «στοιχειώνουν» οι εικόνες της ζημιάς στους ωκεανούς του κόσμου που παρουσιάζονται στη σειρά και στη συνέχεια περιέγραψε μια σειρά από προτάσεις για τη μείωση της πλαστικής ρύπανσης.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις στα πλάνα του Blue Planet II ότι το μητρικό γάλα ήταν πράγματι μολυσμένο με πλαστικά. Εικόνες όπως αυτή μπορούν επίσης να προωθήσουν την ιδέα ότι η πλαστική ρύπανση είναι ένα πρόβλημα που απέχει πολύ από την καθημερινή μας ζωή και ότι οι ενέργειές μας, είτε πετάμε πλαστικά απορρίμματα είτε συμμετέχουμε σε τοπικές πρωτοβουλίες καθαρισμού, θα έχουν μικρό αποτέλεσμα. Δεν υπάρχουν ακόμα αδιάσειστα στοιχεία που να συνδέουν το Blue Planet II με διαρκή αλλαγή στη συμπεριφορά των ανθρώπων.
Διαβάστε επίσης: Είναι υπέροχο που ο Blue Planet II ασκεί πίεση στην πλαστική ρύπανση των ωκεανών – αλλά χρησιμοποιήστε γεγονότα, όχι εικασίες
Παράπλευρα ζητήματα
Ο τρόπος με τον οποίο τα ΜΜΕ παρουσιάζουν το θέμα της πλαστικής ρύπανσης μπορεί να επηρεάσει την προτίμηση για ορισμένες λύσεις και να περιθωριοποιήσει άλλες. Για παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι το Great Pacific Garbage Patch – μια μεγάλη συλλογή θαλάσσιων απορριμμάτων στον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό – είναι μια συμπαγής μάζα. Η διαμόρφωση του προβλήματος με αυτόν τον τρόπο προϋποθέτει ότι η πλαστική ρύπανση μπορεί να εξαλειφθεί από τον ωκεανό με τη σωστή τεχνολογία.
Ωστόσο, οι επιστήμονες περιγράφουν το Great Pacific Garbage Patch ως περισσότερο παρόμοιο με μια «αυξανόμενη πλαστική αιθαλομίχλη» που περιέχει μεγαλύτερα πλαστικά αντικείμενα, αλλά αποτελείται επίσης από δισεκατομμύρια μικρο- και νανοπλαστικά απλωμένα σε μεγάλες αποστάσεις.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι τεχνικές λύσεις δεν είναι πάντα η απάντηση, ειδικά όταν το πλαστικό απλώνεται σε μεγάλες επιφάνειες που μοιάζουν με πολύ λεπτή «πλαστική σούπα». Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι τεχνικές λύσεις είναι λιγότερο πρακτικές, ειδικά αν ληφθεί υπόψη η συνεχής προσθήκη πλαστικού λόγω της ανεξέλεγκτης παραγωγής.
Η δύναμη των ΜΜΕ να ορίζουν την ατζέντα
Υπάρχει μια αυξανόμενη συναίνεση υπέρ της επένδυσης σε μέτρα για τον περιορισμό της παραγωγής πλαστικών, αντί της επένδυσης σε δαπανηρές προσπάθειες τεχνικής καθαρισμού. Ωστόσο, δίνοντας έμφαση στην ατομική ευθύνη του καταναλωτή, όπως η αποφυγή πλαστικών μιας χρήσης, η κάλυψη από τα μέσα μπορεί να απομακρύνει τις συνομιλίες από τη μείωση της παραγωγής πλαστικών.
Η σχέση μεταξύ των πλαστικών και της κλιματικής αλλαγής ή ο αντίκτυπος των πλαστικών στην απώλεια της παγκόσμιας βιοποικιλότητας, δεν καλύπτεται συχνά από τα μέσα ενημέρωσης όσο οι συναισθηματικά φορτισμένες εικόνες που απεικονίζουν θαλάσσια ζώα μπλεγμένα σε πλαστικά.
Μοχάμεντ Αμπντραχέμ
Η Παγκόσμια Συνθήκη για τα Πλαστικά επικεντρώθηκε αρχικά στα θαλάσσια απορρίμματα, αλλά τώρα περιλαμβάνει τον πλήρη κύκλο ζωής της πλαστικής ρύπανσης σε όλα τα οικοσυστήματα. Αυτό περιλαμβάνει πλαστική ρύπανση στην ατμόσφαιρα και σε θαλάσσια, χερσαία και μεγάλα υψόμετρα περιβάλλοντα. Αυτό το ευρύτερο πεδίο ανοίγει τη δυνατότητα διερεύνησης των αντιλήψεων του κοινού για τον πλήρη κύκλο ζωής των πλαστικών.
Τα μέσα ενημέρωσης είναι ένας ανεκτίμητος πόρος που μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται διάφορα θέματα. Ωστόσο, ενώ αυτό μπορεί να τονίσει αποτελεσματικά τους κινδύνους της πλαστικής ρύπανσης, υπάρχει ο κίνδυνος η υπερβολική εξάρτηση από συναισθηματικές εικόνες να αποσπάσει την προσοχή από την πολιτική που πραγματικά χρειάζεται.
Σε απάντηση σε αυτό το άρθρο, ένας εκπρόσωπος του BBC είπε ότι υπάρχουν σημαντικές επιστημονικές αποδείξεις ότι οι προσμείξεις σε ορισμένα πλαστικά μπορούν να συσσωρευτούν στα ψάρια και να καταποθούν από ενήλικες φάλαινες. Αυτές οι προσμείξεις στη συνέχεια περνούν στους απογόνους μέσω του μητρικού γάλακτος.