ΜΟΥΖΑΚΙ, Ελλάδα, 21 Νοεμβρίου (Reuters) – Ο Δημήτρης Κουρέτας, που εξελέγη κυβερνήτης της κεντρικής επαρχίας Θεσσαλίας της Ελλάδας τον περασμένο μήνα μετά τις καταστροφικές πλημμύρες, αντιμετωπίζει προβλήματα με τον ύπνο τη νύχτα.
Οι πλημμύρες του Σεπτεμβρίου – οι χειρότερες που έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα – κατέστρεψαν αυτήν την εύφορη περιοχή, παρασύροντας γεωργικές εκτάσεις, δρόμους και σιδηροδρόμους και σκοτώνοντας 16 ανθρώπους. Είναι η δεύτερη μεγάλη πλημμύρα μέσα σε τρία χρόνια που πλήττει τη Θεσσαλία, μέρος μιας τάσης επιδείνωσης των ακραίων καιρικών συνθηκών σε όλη την Ευρώπη.
Ο Κουρέτας απαριθμεί έργα αντιπλημμυρικής προστασίας που άφησαν ημιτελή από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων ταμιευτήρων για τη συγκράτηση του νερού στα βουνά, εκβάθυνσης κοίτης ποταμών και απομάκρυνσης συντριμμιών από προηγούμενες πλημμύρες. Κάποιοι έχουν μπλοκαριστεί για σχεδόν δύο δεκαετίες, είπε.
«Μπορώ να έχω ένα μαγικό ραβδί για να λύσω το πρόβλημα;» ρώτησε ο 61χρονος, ο οποίος πρόκειται να αναλάβει καθήκοντα τον Ιανουάριο. Ο Κουρέτας γνωρίζει ότι η κυβέρνησή του θα κριθεί για την ικανότητά της να αντιμετωπίσει την επόμενη πλημμύρα: «Αν δεν σχεδιάζετε την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή… τότε θα εκτεθείτε».
Το Reuters διεξήγαγε συνεντεύξεις με δώδεκα ειδικούς σε θέματα καταστροφών, κυβερνητικούς αξιωματούχους και περιβαλλοντολόγους, και εξέτασε ελληνικά δικαστικά έγγραφα και εκθέσεις της ΕΕ, οι οποίες έδειξαν ότι η απάντηση της Ελλάδας αποτυγχάνει να συμβαδίσει με την ταχεία αύξηση των ακραίων καιρικών συνθηκών, η οποία συγκρατείται από παράγοντες όπως η γραφειοκρατία, η αδράνεια και ανεπάρκεια. τεχνικές προσαρμογής στο κλίμα.
Μετά την προηγούμενη μεγάλη καταιγίδα που πλημμύρισε τη Θεσσαλία το 2020, η συντηρητική κυβέρνηση της Ελλάδας δεσμεύτηκε να αποτρέψει την επανάληψη της καταστροφής.
Η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Αλλά με τα δημόσια οικονομικά της να ανακάμπτουν ακόμη από μια δεκαετή κρίση χρέους, η Ελλάδα –όπως πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο– αγωνίζεται να βρει τα κεφάλαια πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που απαιτούνται για να ενισχύσει την ανθεκτικότητά της απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) κατέληξε στο συμπέρασμα σε έκθεσή του τον περασμένο μήνα ότι οι ανεπαρκείς επενδύσεις και ο σχεδιασμός αφήνουν τον κόσμο ευάλωτο καθώς αυξάνονται οι κίνδυνοι που σχετίζονται με το κλίμα, συμπεριλαμβανομένης της ανατολικής Μεσογείου. Το παγκόσμιο χρηματοδοτικό κενό για την προσαρμογή εκτιμάται ότι κυμαίνεται από 194 έως 366 δισεκατομμύρια δολάρια.
«Η κλιματική κρίση έρχεται πιο γρήγορα από το αναμενόμενο», δήλωσε ο υπουργός Περιβάλλοντος Θοδωρής Σκυλακάκης, προσθέτοντας ότι η κλίμακα του προβλήματος έχει υποτιμηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. “Αυτά είναι θέματα πανευρωπαϊκά… Είμαστε οι πρώτοι που τα ζούμε. Αλλά αργά ή γρήγορα θα τα αντιμετωπίσουμε όλοι”.
Η προσαρμογή του κλίματος είναι ένα θέμα της φετινής ετήσιας διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP 28), η οποία εγκαινιάζεται στις 30 Νοεμβρίου στο Ντουμπάι.
ΚΕΝΑ
Η καταιγίδα Daniel έριξε βροχή 18 μηνών στη Θεσσαλία μεταξύ 4 και 7 Σεπτεμβρίου, μετατρέποντας για λίγο την εύφορη πεδιάδα της – που συνορεύει στα βόρεια με τον Όλυμπο, το σπίτι των μυθολογικών θεών της Ελλάδας – σε λίμνη. Οι πλημμύρες κάλυψαν περισσότερα από 1.100 km², μια περιοχή περίπου όσο το Λος Άντζελες.
Σηματοδότησε το τέλος ενός καύσωνα, ενός από τους μεγαλύτερους που έχει δει η Ελλάδα εδώ και δεκαετίες, που είχε ήδη προκαλέσει τον όλεθρο με τις φονικές πυρκαγιές.
Ούτε οι πλημμύρες ούτε οι πυρκαγιές είναι νέα για την Ελλάδα, αλλά με την κλιματική αλλαγή συχνά διαταράσσουν μια οικονομία που εξαρτάται από τον τουρισμό και τη γεωργία.
Η ζημιά που προκάλεσε η καταιγίδα Ντάνιελ -που υπολογίζεται σε περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια ευρώ σύμφωνα με έκθεση της ολλανδικής εταιρείας HVA International- πυροδότησε έρευνα για το εάν οι αρχές έκαναν αρκετά για να αποτρέψουν την καταστροφή.
Εισαγγελική διάταξη της 13ης Σεπτεμβρίου, η οποία εξετάστηκε από το Reuters, έδειξε ότι οι δικαστές στη Θεσσαλία ερευνούσαν τις ενέργειες των τοπικών αρχών μεταξύ 2020 και 2023 για πιθανές παραβιάσεις, συμπεριλαμβανομένης της κακής διαχείρισης κεφαλαίων, που θα μπορούσαν να επιδεινώσουν τον αντίκτυπο της καταιγίδας.
Ο πρώην περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός, ο οποίος υπέστη ήττα-σοκ στις εκλογές του περασμένου μήνα λόγω της οργής για τις πλημμύρες, δήλωσε ότι από το 2020 έχουν αναληφθεί περίπου 70 έργα αξίας 164 εκατ. ευρώ, ιδίως ο καθαρισμός των υδάτινων οδών και η ενίσχυση των αναχωμάτων. Κάποια από αυτά δεν έχουν τελειώσει.
Δεν έχει σχολιάσει την έρευνα.
Τα πολλαπλά επίπεδα γραφειοκρατίας της Ελλάδας μπορούν να καθυστερήσουν ή να εκτροχιάσουν τα έργα. Η λήψη άδειας για την εκκαθάριση ενός ποταμού μπορεί να διαρκέσει χρόνια, λέει ο Γιώργος Στασινός, πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, μιας ένωσης μηχανικών που ενεργεί ως σύμβουλος του κράτους σε μηχανολογικές και κατασκευαστικές πρακτικές.
«Μπορεί να χρειαστούν δύο χρόνια γραφειοκρατίας για ένα έργο που διαρκεί δύο ή τρεις μήνες», είπε, σημειώνοντας ότι η τοπική αντιπολίτευση για περιβαλλοντικούς λόγους μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνιες δικαστικές μάχες.
Μια άλλη πρόκληση είναι η έλλειψη κυβερνητικής ικανότητας. Η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ) δεν διαθέτει τον απαραίτητο εξοπλισμό για την έκδοση προειδοποιήσεων για πλημμύρες σε πραγματικό χρόνο, αναφέρει το ελληνικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2022.
Η Ελλάδα έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα 2 δισεκατομμυρίων ευρώ που περιλαμβάνει την αγορά ραντάρ καιρού και το λεγόμενο σύστημα «nowcasting» που θα βοηθήσει στην πρόβλεψη των πλημμυρών.
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης κατηγόρησαν την κυβέρνηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη ότι δεν διαθέτει πολιτική βούληση να εφαρμόσει εθνικά σχέδια για την καταπολέμηση των κινδύνων πλημμύρας.
«Έχουν μείνει όλοι σε ένα συρτάρι», είπε ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του αριστερού κόμματος Σύριζα, Σωκράτης Φάμελλος, σε περιβαλλοντική διάσκεψη αυτόν τον μήνα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε στις 16 Νοεμβρίου να παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της ΕΕ επειδή δεν παρείχε ενημερωμένους χάρτες πλημμύρας μετά την αποτυχία της Αθήνας να τηρήσει την προθεσμία του 2020. Το υπουργείο Περιβάλλοντος δήλωσε ότι σκοπεύει να τους παραδώσει έως τις 30 Νοεμβρίου και θα περιλαμβάνουν στοιχεία για την επιδείνωση των ακραίων καιρικών φαινομένων τα τελευταία χρόνια, χωρίς τα οποία οι χάρτες κινδύνευαν να είναι παραπλανητικοί .
«Πρέπει να αλλάξουμε τις μεθόδους πρόβλεψής μας», είπε ο Σκυλακάκης, αναγνωρίζοντας τον γρήγορο ρυθμό της κλιματικής αλλαγής. «Αντί να εστιάζουμε στο παρελθόν, πρέπει να κοιτάξουμε το μέλλον».
ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ
Στην Ελλάδα, η οικοδομική φρενίτιδα που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1950 – εν μέσω μιας μεταπολεμικής οικονομικής άνθησης – οδήγησε σε χαοτική αστική ανάπτυξη. Δεν είναι ασυνήθιστο να βλέπεις κτίρια σε ξερές κοίτες ποταμών που μετατρέπονται σε χείμαρρους κατά τη διάρκεια έντονων βροχοπτώσεων.
Ένα καλό παράδειγμα είναι τα κτίρια που είναι διάσπαρτα στις όχθες του ποταμού Πάμισου στη Θεσσαλία, του οποίου η κοίτη έχει συρρικνωθεί έως και 70% κοντά στην πόλη του Μουζακίου. Μονάδα ιατρικής περίθαλψης στο Μουζάκι κατέρρευσε μερικώς στο ποτάμι το 2020. άλλο ένα διώροφο κτίριο παρασύρθηκε φέτος.
Ο Θάνος Γιαννακάκης, συντονιστής λύσεων που βασίζονται στη φύση στο WWF, είπε ότι οι ακραίες καιρικές συνθήκες καθιστούν ζωτικής σημασίας την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος γύρω από τα ελληνικά ποτάμια: «η μόνη διέξοδος είναι να δώσουμε χώρο στα ποτάμια, να επανασυνδεθούν με τις πλημμυρικές πεδιάδες».
Η αποκατάσταση των παραποτάμιων δασών, των φυσικών μαιάνδρων ποταμών και των φραγμάτων στα βουνά θα συμβάλει στη μείωση των πλημμυρών, είπε.
Η Ελλάδα σχεδιάζει να διαθέσει 3,2 δισεκατομμύρια ευρώ από δημόσιους πόρους και πόρους της ΕΕ για την ανθεκτικότητα στο κλίμα έως το 2027, δήλωσε στο Reuters ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Νίκος Παπαθανάσης.
Η Ολλανδία, κορυφαίος υποστηρικτής των λύσεων «βασισμένης στη φύση», έχει ξοδέψει ένα ποσό περίπου ισοδύναμο με περίπου 2,8 δισεκατομμύρια δολάρια για να συμπεριλάβει 30 έργα μεταξύ 2007 και 2022 ως μέρος του προγράμματός της «Room for the river».
Αυτό επέτρεψε σε τέσσερα ποτάμια στο χώρο του ολλανδικού δέλτα να υπερχειλίσουν με ασφάλεια. Τα μέτρα περιελάμβαναν μετακίνηση αναχωμάτων στο εσωτερικό, μείωση πλημμυρικών πεδιάδων και βράχων, δημιουργία καναλιών πλημμύρας και χώρων αποθήκευσης νερού.
Μετά τη Storm Daniel, η Ελλάδα ζήτησε βοήθεια από την HVA International, μια γεωργική εταιρεία με έδρα τις Κάτω Χώρες που προσφέρει συμβουλές μετά την καταστροφή.
Οι ομάδες HVA διαπίστωσαν κακή συντήρηση αναχωμάτων, ακάθαρτες κοίτες ποταμών και αλληλοεπικαλυπτόμενους ρόλους στη διαχείριση της αντιπλημμυρικής άμυνας, δήλωσε στο Reuters ο διευθύνων σύμβουλός της Μιλτιάδης Γκουζούρης.
Σύμφωνα με την έκθεση της αποστολής HVA, όλες οι υποδομές αντιπλημμυρικής άμυνας πρέπει να ανοικοδομηθούν και είναι απαραίτητα πρωτόκολλα διαχείρισης κρίσεων, που να καθορίζουν σαφώς τις ευθύνες και τις ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν.
«Υπάρχει σαφής δυναμική και μια θεμελιώδης ανάγκη για αλλαγή», λέει η έκθεση που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα.
ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΒΟΗΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Η Ελλάδα, η πιο υπερχρεωμένη χώρα της ευρωζώνης σε ποσοστό του ΑΕΠ, ενέκρινε επιπλέον 600 εκατομμύρια ευρώ φέτος για μέτρα ανακούφισης από καταστροφές.
Η κυβέρνηση ανακοίνωσε τον Σεπτέμβριο διπλασιασμό των ετήσιων κονδυλίων που προορίζονται για φυσικές καταστροφές, από το 2024 σε 600 εκατομμύρια ευρώ, αν και οι αξιωματούχοι αναγνωρίζουν ότι αυτό δεν θα είναι αρκετό. Ο Μητσοτάκης προέτρεψε την ΕΕ να συμπληρώσει το ταμείο αλληλεγγύης και να βοηθήσει τις χώρες να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Καθώς η κυβέρνηση αδυνατεί να καλύψει όλους τους κινδύνους, ο Μητσοτάκης είπε τον Σεπτέμβριο ότι σχεδιάζει να καταστήσει υποχρεωτική την ιδιωτική ασφάλιση πλημμυρών και, εν τω μεταξύ, θα προσφέρει φορολογικά κίνητρα από τον επόμενο χρόνο σε άτομα που ασφαλίζουν τα σπίτια τους.
Η ελληνική κεντρική τράπεζα προειδοποίησε το 2011 ότι το οικονομικό κόστος της κλιματικής αλλαγής θα έφτανε τα 700 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2100, που ισοδυναμεί με περισσότερα από τρία χρόνια οικονομικής παραγωγής, εάν η χώρα δεν ενεργούσε.
Τα μέτρα προσαρμογής αξίας 67 δισεκατομμυρίων ευρώ θα μπορούσαν να μειώσουν αυτή την απώλεια στα 510 δισεκατομμύρια ευρώ, ανέφερε σε έκθεσή του τον Φεβρουάριο η κορυφαία οικονομική δεξαμενή σκέψης της χώρας, IOBE.
Αλλά οι αξιωματούχοι λένε ότι η χώρα μπορεί να κάνει λίγα.
«Καμία χώρα στον κόσμο δεν προβλέπει επίπεδα βροχής μία φορά κάθε 1.000 χρόνια, γιατί δεν θα πνιγόταν στο νερό της βροχής, θα πνιγόταν στα χρέη πολύ νωρίτερα», δήλωσε ο Πέτρος Βαρελίδης, γενικός γραμματέας διαχείρισης υδάτων στο Υπουργείο Περιβάλλοντος.
Συμπληρωματικό ρεπορτάζ από τους Λευτέρη Παπαδήμα, Λουίζα Γουλιαμάκη και Στάμο Προύσαλη. Γράφει η Renée Maltezou και ο Michele Kambas. Επιμέλεια: Daniel Flynn
Τα πρότυπά μας: Οι αρχές εμπιστοσύνης της Thomson Reuters.